در یک نگاه کلی و عمومی تفاوت الکتروموتور سه فاز و تک فاز در منبع تامین برق آنهاست. یعنی الکتروموتور سه فاز، از برق سه فاز و الکتروموتور تک فاز، از منبع برق تک فاز استفاده می‌کند.
خب این را که همه می‌دانند ولی اگر می‌خواهید تفاوت این دو نوع الکتروموتور با یکدیگر و موارد استفاده‌ی آنها را بصورت ریزبینانه‌تر بررسی کنید، این مقاله را دنبال کنید.
الکتروموتور تک فاز
یک الکتروموتور تک فاز از یک منبع تغذیه تک فاز استفاده می‌کند.
این موتور حاوی دو نوع سیم کش گرم و خنثی است که می‌توانند به توان حدود 3 تا 4 کیلووات برسند.
مدار نیز با دو سیم کار می‌کند و جریانی که از روی آنها عبور می‌کند همیشه یکسان است. این یکی از موارد تعیین کننده در ایجاد تفاوت بین الکتروموتور سه فاز و تک فاز است. در بیشتر موارد موتورهای کوچکی با گشتاور محدود هستند.
از موتورهای تک فاز عمدتاً در ساختمان‌های در حال ساخت، فروشگاه‌ها و شرکت‌های کوچک غیر صنعتی، تولید لوازم خانگی، سیستم‌های تهویه مطبوع خانگی، کولر و درب‌های کرکره‌ای و … استفاده می‌شود.
الکتروموتورهای تک فاز در شرایط عادی معمولاً دارای توان 0.18 کیلووات تا 2.2 کیلووات هستند. اما در مصارف نیمه صنعتی این توان می‌تواند بیشتر هم باشد و تا 7.5 کیلووات هم قدرت تولید کنند.
جنس بدنۀ الکتروموتورهای تکفاز می‌تواند آلومینیومی یا چدنی باشد. هر چند که الکتروموتورهای تک فاز پوسته آلومینیوم ، آمپر کمتری می‌کشند و مصرف برق بهینه‌تری دارند.
ضمناً الکتروموتور تک فاز می‌تواند به دو شکل تک خازن و دو خازن باشد که به مدل دو خازن آن الکتروموتور رله‌ای نیز گفته می‌شود.
الکتروموتورهای تک فاز از نظر نحوۀ نصب، معمولا در مدل‌های پایه دار (B3) و پایه دار فلنج دار (B35) عرضه می‌شوند
الکتروموتور سه فاز
الکتروموتور سه فاز یک ماشین الکتریکی است که با استفاده از فعل و انفعالات الکترومغناطیسی، برق را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند.
یکی از مهمترین عوامل تفاوت الکتروموتور سه فاز و تک فاز در نوع تامین برق مورد نیاز دستگاه است. الکتروموتورهای سه فاز (بر خلاف تک فاز ها) توسط سه جریان متفاوت با فرکانس یکسان هدایت می‌شوند که در لحظات تناوبی به اوج خود می‌رسند.
معمولاً در الکتروموتورهای سه فاز از روتور قفس سنجابی استفاده می‌شود. راه اندازی آن نیز از طریق اینورتر یا سافت استارت و یا به صورت مستقیم به روش راه اندازی ستاره مثلث خواهد بود.
این دستگاه‌ها دارای بدنه‌هایی آلومینیومی یا چدنی هستند. از نظر نحوۀ نصب هم در مدل‌های پایه دار (B3)، پایه دار فلنج دار (B35) یا پایه دار نیم فلنج (B34) عرضه می‌شوند.
الکتروموتورهای سه فاز قیمت بسیار مناسبی دارند. ضمنا دارای کاربردی آسان و طراحی مستحکمی هستند و هزینه بهره‌وری مناسبی دارند. همین موضوع دلیل محبوبیت این ماشین‌ها در صنعت است.
الکتروموتور سه فاز یکی از پرکاربردترین ماشین‌های الکتریکی است. و در بسیاری از صنایع از جمله خودروسازی، صنایع غذایی، داروسازی، فولاد، کشاورزی، معدن، صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و غیره کاربرد دارد.
مهمترین تفاوت الکتروموتور سه فاز و الکتروموتور تک فاز
همانطور که مشاهده کردید مهمترین وجه تمایز الکتروموتور سه فاز و تک فاز در نوع راه‌اندازی و نوع عملکرد سیم پیچ و استاتور است.
در الکتروموتور سه فاز، شکل گرفتن یک میدان دوار در داخل استاتور باعث ایجاد چرخش و تولید نیروی مکانیکی می‌شود. در حالیکه در الکتروموتور تک فاز با عبور جریان تک فاز از یک سیم پیچ، یک میدان ضربانی شکل می‌گیرد.
در واقع الکتروموتورهای تک فاز AC ، میدان مغناطیسی چرخشی ایجاد نمی‌کنند بلکه فقط می‌توانند یک میدان جایگزین را تولید کنند. این یعنی برای راه اندازی به یک خازن نیاز خواهند داشت.
یکی از مهمترین نتایج تفاوت الکتروموتور سه فاز و تک فاز ، میزان قدرت تولید شده توسط آنهاست.
همانطور که قبل‌تر گفته شد، الکتروموتورهای تک فاز معمولا تا 2.2 کیلووات بیشتر مصرف را دارد. البته در برخی موارد تا 4 کیلووات و در موارد نادر تا 7.5 کیلووات قدرت دارند. سرعت خروجی آنها هم معمولا 1400 و 3000 دور در دقیقه است.
ولی موتورهای سه فاز می‌توانند تا ۳۰۰ کیلووات قدرت تولید کنند. سرعت خروجی آنها هم می‌تواند 500، 700، 900، 1400 و 3000 دور در دقیقه باشد.
الکتروموتور سه فاز استفاده کنیم یا الکتروموتور تک فاز؟
اینکه در کجا الکتروموتور سه فاز و در کجا الکتروموتور تک فاز استفاده کنیم، کاملا بستگی به نیازهای فنی ما و همچنین شرایط محیطی محل و وضعیت برقی هست که در دسترس داریم.
ولی در حالت کلی الکتروموتورهای سه فاز ساختار استانداردتری دارند، توان بیشتری تولید می‌کنند، آمپر کمتری می‌کشند و مصرف برق بهینه‌تری دارند. ضمنا الکتروموتور تک فاز نسبت به همان مدل در سه فاز (با قدرت خروجی یکسان) قیمت بالاتری دارد.
ولی برق سه فاز همیشه در دسترس نیست. بنابراین در برخی کارها ناگزیر هستیم به سراغ الکتروموتور تک فاز برویم.
بعنوان مثال، در تولید بالابرهای ساختمانی معمولا از موتور تک فاز استفاده می‌شود.
دلیلش این است که در پروژه‌های ساختمانی در حال ساخت، نیاز مبرم به استفاده از بالابر برای حمل مصالح به طبقات بالا وجود دارد. ولی اشتراک برق سه فاز در محل موجود نیست. بنابراین برای استفاده از بالابر مجبور هستیم از برق تک فاز موجود استفاده کنیم.
