روش خواندن پلاک الکتروموتورهای سه فاز و تکفاز

جهت راه اندازی و آزمایش الکتروموتورها شما باید توانایی خواندن پلاک الکتروموتور را داشته باشید. پلاک، یک قاب فلزی است که روی آن اطلاعات لازم برای راه اندازی صحیح الکتروموتور نوشته شده و روی خود دستگاه نصب شده است. خواندن یک پلاک موتور می‌تواند گاهی تکنسین‌های برق را به چالش بکشد. بیشتر تولیدکنندگان اطلاعات متفاوتی را روی آن درج می‌کنند و حتی در بسیاری از موارد صفحه پلاک‌ها کثیف٬ آسیب دیده و مخدوش شده است. این می‌تواند خواندن یک پلاک را دشوار کند. اما آیا می‌دانستید چقدر مطالعه‌ی این پلاک می‌تواند مهم باشد

دانستن این اطلاعات برای هنگام خرید یک الکتروموتور مناسب برای مصرف شما نیز ضروری است. در برخی موارد، بی‌توجهی کردن به این اطلاعات می‌تواند بهره‌وری و کارایی کمتری را برای شما به همراه داشته باشد. بنابراین مهم است که شما الکتروموتوری را تهیه کنید که از مشخصات مناسب کار شما بهره می‌برد. نکته‌ی حائز اهمیت، شکل خواندن پلاک الکتروموتور سه فاز با خواندن پلاک الکتروموتور تک فاز است که ما در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت.

ولتاژ – Voltage

روی پلاک الکتروموتورها قسمتی مربوط به ولتاژ وجود دارد که معمولاً با حرف V نشان داده می‌شود. الکتروموتورها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با ولتاژ ذکر شده روی پلاک‌شان کار کنند. بسیاری از موتورهای صنعتی برای کار در بیش از یک ولتاژ طراحی شده‌اند. به طور مثال روی برخی از آن‌ها ولتاژ به صورت ۲۳۰/۴۶۰ نوشته شده است. این حداکثر ولتاژ کاری است که می‌توان از هر کلاف انتظار داشت. به طور معمول تحمل عملکرد موتورها حدوداً ۱۰ درصد نرخ ولتاژ نامی نوشته شده روی پلاک است. برای مشاهده‌ عدد دقیق باید به دفترچه راهنمای موتور مراجعه کنید. این یعنی یک موتور طراحی شده برای ولتاژ ۲۳۰ ولت می‌تواند با ولتاژ ۲۰۸ ولت کار کند.

فرکانس – Frequency

معمولاً فرکانس ورودی موتورها ۵۰ یا ۶۰ هرتز است. فرکانس مدت زمان اوج به اوج یک موج سینوسی AC است. به طور مثال ۶۰ هرتز مساوی با ۶۰ چرخه در ثانیه است. فرکانس مستقیماً با سرعت الکتروموتور ارتباط دارد. تعداد فازها با توجه به اینکه آیا موتور تک فاز یا سه فاز است، متفاوت خواهد بود.

فاز – Phase

عبارت فاز نشانگر تعداد خطوط تغذیه الکتروموتور در راه اندازی آن است. این عدد در خواندن پلاک الکتروموتور سه فاز ۳۸۰ ولت و در خواندن پلاک الکتروموتور تک فاز ۲۲۰ ولت است.

جریان – Current

پارامتر جریان در خواندن پلاک الکتروموتور از اهمیت بالایی برخوردار است. جریان نوشته شده روی پلاک با توان خروجی نامی، ولتاژ و فرکانس در ارتباط است. اگر فازها نامتعادل باشند یا ولتاژ پایین‌تر از حد مجاز باشد٬ جریان از آمپراژ موتور منحرف خواهد شد. نوسان ولتاژ تغذیه می‌تواند در راندمان، عمر مفید، تولید گرما و دمای بدنه و جریان مصرفی الکتروموتور تأثیرگذار باشد.

مدل یا نوع – Type

برخی تولیدکنندگان از Type برای نشان دادن نوع موتور به عنوان تک فاز یا چند فاز٬ تک فاز یا چند سرعته و یا نوع ساختار آن استفاده می‌کنند. با وجود این هیچ استاندارد صنعتی برای این نام‌گذاری وجود ندارد و هر تولیدکننده با توجه به استانداردهای داخلی خودش برای الکتروموتورها نام انتخاب می‌کند. به طور مثال در زیر شرکت Grundfos نوع موتور خود را MG90SA2-24FF165-C2 تعریف کرده است.

ضریب توان – Power factor

اگر در خواندن پلاک الکتروموتور با عبارتPF یا P .F و یا cos φ مواجه شدید، آن متعلق به ضریب توان است. ضریب توان حاصل از اختلاف فازی است که به خاطر خاصیت سلفی الکتروموتور بین ولتاژ و جریان به وجود می‌آید. هرچه خاصیت سلفی موتور کمتر باشد، ضریب توان به ۱ نزدیک‌تر می‌شود. در نتیجه توان راکتیو موتور به عدد صفر نزدیک می‌شود و راندمان موتور بالاتر خواهد بود.

اسب بخار یا کیلووات – kW or Horsepower

اسب بخار یا کیلووات نرخ خروجی مکانیکی الکتروموتورها را نشان می‌دهد که به معنای توانایی ارائه گشتاور مورد نیاز برای بارگذاری در نرخ سرعت است.

سرعت بار کامل موتور – Full-load Speed

سرعت بار کامل موتور به معنای سرعتی است که در آن گشتاور، بار کامل در توان خروجی ارائه می‌شود. معمولاً سرعت بار کامل موتور را RPM می‌نامند. این سرعت گاهی اوقات تحت عنوان سرعت لغزش یا سرعت واقعی روتور نیز شناخته می‌شود.

بازدهی – Efficiency

بازدهی حاصل از تقسیم قدرت خروجی موتور با توان ورودی آن ضرب در عدد ۱۰۰ است. بازدهی به صورت درصد بیان می‌شود. سازنده با نشان دادن آن روی پلاک الکتروموتور، تضمین می‌کند که بازدهی یک محصول چه میزان است. البته این نسبت به استاندارد طراحی نظیر IEC و NEMA متفاوت است. بنابراین هنگام خواندن پلاک الکتروموتور حتماً باید به حداقل بازدهی تضمین شده توجه کنید.

چرخه وظیفه – Duty

چرخه وظیفه مدت زمانی را نشان می‌دهد که یک موتور در آن بازه می‌تواند با توان نامی خود فعالیت کند. اگر یک الکتروموتور این کار را به صورت پیوسته انجام دهد، روی پلاک جلوی Duty از عبارت S1 استفاده می‌شود. اگر چیزی روی پلاک درج نشده باشد هم پیش‌فرض آن مقدارS1 است.

کلاس عایق بندی – Insulation Class

کلاس عایق بندی، نشانگر درجه‌ استاندارد تحمل حرارتی سیم پیچ الکتروموتور است. کلاس عایق بندی به توانایی سیم پیچ برای کارکرد در دمای عملیاتی معین در یک بازه زمانی معین اشاره دارد و با عبارت‌هایی مانند B یا F نشان داده می‌شود. هرچه حروف الفبا عقب‌تر باشد به معنای عملکرد بهتر است. به طور مثال یک عایق بندی کلاس F طول عمر بیشتری در یک دمای معین نسبت به کلاس B دارد.

حداکثر دمای محیط – Maximum ambient temperature

گاهی اوقات حداکثر دمای محیط که موتور در آن می‌تواند کار کند روی پلاک آن مشخص می‌شود. در صورتی که این مقدار درج نشده باشد، حداکثر دما برای الکتروموتورهای EFF2 و EFF1 برابر با ۴۰ و ۶۰ درجه سانتی‌گراد خواهد بود. موتور می‌تواند در حداکثر دمای نامی که حد تحمل کلاس عایق بندی است کار کند.

ارتفاع – Altitude

حداکثر ارتفاع از سطح دریا نیز یکی دیگر از مشخصه‌هایی است که در خواندن پلاک الکتروموتور به آن برخورد خواهید کرد. این مشخصه نشانه حداکثر ارتفاع از سطح دریا است که در آن الکتروموتور در افزایش درجه حرارت طراحی خود همچنان کار خواهد کرد.

مقاومت محفظه موتور – Enclosure

Enclosure نماد درجه مقاومت محفظه موتور و طبقه بندی روش خنک‌سازی آن است. در هنگام خواندن پلاک الکتروموتور باید این مشخصه را با عنوان IP یا ENCL پیدا کنید.

فریم – Frame

فهمیدن جزئیات اندازه‌ی فریم الکتروموتور روی پلاک آن نیز بسیار مهم است. اگر قصد فراهم کردن محفظه‌ای مناسب برای نصب کردن یک الکتروموتور را داشته باشید٬ این جزئیات می‌توانند اطلاعاتی نظیر محل دقیق سوراخ‌های نصب پایه و ارتفاع شفت را در اختیار شما قرار دهد.

بلبرینگ‌ها – Bearings

بلبرینگ‌ها نیز جزوی از قطعات یک الکتروموتور جریان متناوب هستند که باید نگهداری اصولی از آن‌ها صورت بگیرد. این اطلاعات مربوط به بلبرینگ‌های دارای درایو و بدون درایو است.

کد حروف – Letter Code

یک کد حروفی شکل، کیلووات آمپر جریان روتور را بر مبنای اسب بخار ارائه می‌کند. این کد از حرف A تا V را شامل می‌شود و هرچه کد از حرف A دورتر باشد، جریان هجومی بر اسب بخار بیشتر خواهد بود.

حرف طراحی – Design letter

یک حرف طراحی پوشش دهنده مشخصه‌های گشتاور و جریان موتور است. حرف طراحی (A, B, C, D) دسته‌بندی‌های مختلفی را تعریف می‌کند. اکثر موتورها دارای طراحی A یا B برخوردارند.

ضریب بهره‌برداری – Service factor

هر موتوری که طوری طراحی شده تا در توان نامی پلاک خود فعالیت کند٬ ضریب بهره‌وری ۰.۱ را تشکیل می‌دهد. این یعنی یک موتور می‌تواند ۱۰۰ درصد توان نامی خودش فعالیت کند.